امام رضا درفرهنگ شیعه دارای جایگاهی والاست. وجود امام رضا درشرق وایران زمین سبب تاثیر گذاری در فرهنگ مردم و شناخت بیشتر نسبت به فرهنگ اهل بیت حتی در میان برادران اهل سنت شده. برای مثال ابن حبان از محدثان ورجال شناسان قرن چهارم اهل سنت می نویسد:

من بارها قبر علی بن موسی الرضا صلوات الله علی جده وعلیه  را زیارت کرده ام. وقتی درطوس بودم، هیچ مشکلی برمن وارد نمی شد، مگر این که به زیارت قبر ایشان رفته و از خدا گشایش آن را می خواستم وبه درجه اجابت می رسید وسختی از من برطرف می شد.

با توجه به این تاثیر پذیری لازم است که از مدیریت واخلاق امام رضا علیه السلام درهمه زمینه ها خصوصا خدمت رسانی به زوار و اداره امور مربوط به آن بهره جست وبه معرفی عملی امام هشتم علیه السلام پرداخت. همین جا لازم است از خدمت رسانی در  مجموعه با عظمت ومتنوعی مانند آستان قدس رضوی  واماکن مقدس دیگر که در کشورمان هستند وخدمات متنوعی ارائه می دهند از حوزه فرهنگ گرفته تا اقتصاد وبخش خدمات تشکر نمود واین خدمت رسانی افتخاری است که نصیب هرکسی نمی شود وجالب است که اماکن مقدس مهم دیگر ایران به نوعی وابسته درجه یک امام هشتم هستند مانند بارگاه ملکوتی حضرت معصومه و حضرت احمد بن موسی شاه چراغ در شیراز.

هدف این نوشتار تنقیص نیست بلکه تکمیل محاسن است آن هم با استفاده از الگوی مدیریتی امام رضا واین که برای معرفی هرچه بیشتر حضرت، الگوی رفتاری حضرت که از متون دینی به دست می آید دست کم در مدیریت این گونه اماکن مقدس  پیاده شود. برای مثال در روایات متعدد وارد شده  که اشخاص مختلف با حضرت دیدار می کردند و حرفشان را می زدند و امام پاسخشان را می دادند. به عبارت دیگر گفتگوی مستقیم وبدون واسطه با مردم تا حد امکان، جزو برنامه های امام بوده است با این که حضرت می توانست شخص یا اشخاصی را به عنوان مسول این کار انتخاب نماید و از پذیرش مستقیم اجتناب نماید. از روایات دیگر نیز می توان به دست آورد که امام علیه السلام سعی داشته اند در مجموعه مدیریتی خود، حضور فیزیکی بیشتری داشته باشند واین حضور حتی به بهانه غذا خوردن بوده است و نشان از این دارد که حضور فیزیکی، دردسترس بودن وارتباط مستقیم موضوعیت دارد ودارای آثار وبرکات است. این حضور فیزیکی گاه سبب می شده است که کسی که حضرت را نمی شناخته درخواستی از امام کند که پس از شناخت امام پشیمان گردد وآن را درشان امام ندانسته وجسارت به حضرت تلقی کند.  برای این منظور می توان به صفحه 361 جلد 4 کتاب مناقب نیز رجوع کرد.

حال این الگو به ما درس می دهد در اداره تمام اماکن مقدس به گونه ای باید خدمت رسانی ها صورت گیرد که مدیران توسط زائر رویت شوند نه این که مثلا در هر هزار بار زیارت، یک بار نیز رویت نشوند. یکی از عوارض چنین مدیریتی احساس جدایی وفاصله بین زائر و مدیران است وسبب مشوش شدن اذهان نسبت به مدیران می گردد.

از نوع تغذیه امام رضا علیه السلام در مدیریت نیز می توان الگو گرفت. در روایاتی داریم که امام هشتم علیه السلام خرما را دوست داشتند وعنایت ویژه نسبت به این خوراکی داشتند. مثلا سلیمان بن جعفر براساس روایت بحارالانوار، ج‏49، ص 102 می گوید خدمت امام صلوات الله علیه رسیدم. مقابلشان نوعی خرما به نام خرمای برنی  بود که تاکید بر خوردن آن داشتند و با رغبت واشتها آن رامیل می فرمودند. به من فرمودند جلو بیا وبخور. من هم جلو رفتم و همراه حضرت مشغول خوردن شدم ودر عین حال از این رفتار امام که خرما را با توجه ومیل زیاد صرف می نمودند سوال کردم. حضرت فرمودند پیامبراکرم صلوات الله علیه وامیرالمومنین وامام حسن وامام حسین وامام سجاد وامام باقر وامام صادق  وپدرشان علیهم السلام اهل خوردن خرما بودند وخرما را بسیار دوست داشتند وخودشان نیز این گونه اند وهستند وشیعیان نیز باید این گونه باشند. امام رضا علیه السلام اهل خورد وخوراک وشکم پرست نبودند هم چنان که امام هشتم علیه السلام  طبق روایت مرحوم شیخ مفید در صفحه 111کتاب امالی حدیثی را از پیامبراکرم نقل نموده اند که از سه مورد بر امت اسلامی اظهار بیمناکی نمودند ویکی از آنها شکم پرستی است.  ودر عین حال حکیم ترین حکما و پزشکان باید در پای علم وعمل حضرت زانو بزنند. این رفتار حضرت بیان گر نقش خرما در سلامتی بدن، پیش گیری از برخی بیماری ها و اهمیت استفاده از آن را دارد که امروزه برخی از خواص آن مانند جلوگیری از سرطان و کم خونی به اثبات رسیده اما حتی جامعه مذهبی ما نیز نسبت به آن توجه لازم را ندارد. بر این اساس می توان  با استفاده از خرما وفراورده های آن  در تولید محصولات رضوی، سلامتی  وشادابی را به زائران هدیه داد ودر مدار تولید از محصولات وارداتی که فرهنگشان را نیز همراه با آن ترویج می کنند کمتر بهره جست. دریک کلام سوال این است که امام علیه السلام خرما  را بیشتر سفارش می کردند یا سایر خوراکی های طبیعی  را؟ این سفارش مختص امام رضا علیه السلام نیست وقرآن کریم  و سایر ائمه اطهار نیز دراین باره توصیه نموده اند چه رسد به مواد شیمیایی که عوارض مختص به خود را دارند.

باتوجه به این که عملا الگوی برخی از ما ائمه اطهار نیستند مثالی درباره از مابهتران! بزنم: هنگامی که اوباما درایام تبیلیغات انتخابات ریاست جمهوری اش از یک کارخانه شکلات سازی در پنسیلوانیا دیدار می‌کرد  از خوردن یک شکلات که به او پیشنهاد شد، خودداری کرد و گفت، چنین چیزهای فسادآوری را به بدن خود راه نمی‌دهد!

باید در تولید خوراکی ها به آنچه  مورد سفارش قرآن کریم و حضرت رضا بوده، توجه ویژه نماییم. آن قدر الگو گیری از خارجی ها در مصرف اثر گذاشت که سال گذشته  در برخی نقاط شاهد بودم که مردم خرمایشان را به خاطر مقرون به صرفه نبودن نمی چیدند ورها می کردند! هم زمان به یاد بیاورید که در سالیان  گذشته تولید برخی از خوراکی های امروزی وکلاس بالا! مانند نوشابه چقدر افزایش یافت واکنون به خاطر آگاهی نسبی مردم مثل گذشته در تولید نمی تازند.  حتی اکنون که لزوم شکیل بودن ظاهر تولیدات برکسی پوشیده نیست و تولیدات باید در بسته بندی مناسب عرضه گردد، معمولا خرما معمولا در بسته هایی بی کیفیت عرضه می گردد.

نکته دیگر اصل بودن خدمت رسانی به زوار وتقدم آن برهر امر دیگری است. درمناسبت ها که اوج حضور زوار می باشد باید امور دیگر تعطیل شوند وامکانات به سوی این امر سوق پیدا کند. بنابراین درحالی که حرم مطهر مملو از زوار است و جای سوزن انداختن نیست و حضور خدام ضروری است، انجام مراسم خطبه خوانی ومشابه آن چندان موجه به ذهن نمی رسد.

مطلب پایانی معرفی اصحاب ویاران مخلص امام هشتم علیه السلام به مردم است که درشناخت هرچه بیشتر حضرت وتقویت باور های دینی موثر است. برای مثال توسط امام هشتم توصیف های بسیار مثبتی نسبت به  ذکریابن آدم  شده که انسان را به حیرت وامی دارد که این محدث وعالم چه کرده که چنین مورد تمجید حضرت واقع شده. فعلا سخن درلزوم تحقیق در رفتار شناسی این صحابی امام نیست بلکه  حتی در معرفی محل مرقد وی که در قم وجود دارد آیا تلاشی صورت گرفته است؟ هنگامی که یک زائر به قم مشرف می شود بدون آن که کمترین شناختی نسبت به  امثال ذکریابن آدم پیدا کند به شهر خود باز می گردد.